Nowi użytkownicy języków mniejszościowych:

biegłość, odmiana i procesy zmian

Streszczenie popularnonaukowe

Wszystkie języki nieustannie zmieniają się i ewoluują. Niektóre języki rozwijają się powoli, nieznacznie zmieniając swoje struktury z jednego pokolenia użytkowników na następne. Dzieje się tak szczególnie w sytuacji, w której języków używa się w jednorodnych populacjach i które mają silne wsparcie instytucjonalne, takie jak szkoły i organy zarządzające, mogące skutecznie utrzymywać jego odmianę standardową. W przeciwnej sytuacji, kiedy języki są używane w bardziej heterogenicznych populacjach i mają niewielkie wsparcie instytucjonalne, często zmieniają się znacznie szybciej, zwłaszcza w sytuacji, kiedy wielu użytkowników języka mniejszościowego, mówi innym jako ojczystym. Wydaje się to sugerować, że proces uczenia się języka jest jednym z czynników wpływających na sposób jego ewolucji.

Językoznawcy od dłuższego czasu wysuwają hipotezę, że nauka drugiego języka jest jednym z procesów napędzających zmianę języka, muszą jednak jeszcze dostarczyć wystarczających dowodów empirycznych, aby dokładnie zilustrować działanie tego zjawiska. Jedną z trudności jest fakt, że zmiana języka z reguły zachodzi na tyle powoli, że zwykle można ją zaobserwować poprzez analizę post-hoc. Inną kwestią jest założenie, że celem osoby uczącej się drugiego języka jest ten jego wariant, którym biegle posługują się jego natywni użytkownicy; oznacza to, że różnice w strukturze języka używanego przez uczniów, którzy nie realizują tego celu, są uważane za „błędy uczniowskie”, a teza, że takie różnice spowodują długoterminową zmianę języka, była często odrzucana. Jednak, podobnie jak same języki, docelowy wariant języka podlega ciągłym zmianom zarówno u osób uczących się danego języka, jak i biegłych jego użytkowników.

Jako teoretyczny punkt wyjścia, proponowane badania będą opierać się na koncepcji Utrwalenia Językowego (ang. Linguistic Entrenchment), odnoszącej się do procesu poznawczego, w którym jednostki nieustannie reorganizują i dostosowują wiedzę komunikacyjną. Dzięki poznawczemu Utrwaleniu struktur językowych, ludzie potrafią zrozumieć i wytworzyć struktury języka w sposób nieświadomy, automatyczny i szybki. Ponieważ kluczowym sposobem na osiągnięcie Ugruntowania Językowego jest powtarzanie i ćwiczenie, logicznym jest, że Ugruntowanie jest ściśle związane z procesem uczenia się; trwa ono również przez całe życie każdej uczącej się osoby. Aby zilustrować sposób, w jaki Ugruntowanie działa na przetwarzanie naszego języka, proszę rozważyć następujące poprawne gramatycznie zdanie w języku angielskim: The old man the boat [starcy obsługują tę łódź]. Większość czytelników dotrze do kropki na końcu zdania, nie zauważając, że man jest w tym zdaniu czasownikiem. Wynika to z faktu, że z powodu wysokiej częstotliwości kolokacji old man [stary mężczyzna] i jej typu w formie PRZYMIOTNIK RZECZOWNIK jest ona znacznie częstsza niż man jako czasownik. Podobnie jest w polskim przykładzie: Auto uderzyło dziecko. Ze względu na synkretyzm przypadków i dość swobodny szyk zdania, nie jest jednoznaczne, czy agentem jest auto, czy dziecko. Niemniej jednak, bez podanego kontekstu, biegli użytkownicy polszczyzny w przeważającej mierze zinterpretowaliby auto jako agenta, z powodu stosunkowo wysokiej częstotliwości strukturalnego typu AGENT CZASOWNIK PACJENT .

Dwie postawione w projekcie hipotezy głoszą, że Utrwalenie Językowe (tj. płynność funkcjonalna) jest celem w procesie uczenia się drugiego języka oraz że Utrwalenie Językowe jest mierzalne. Pomiar Utrwalenia pozwoli nam zrozumieć, czy odmienności w strukturach językowych danej osoby, które nie odpowiadają założonym celom pedagogicznym lub są odległe od odmiany standardowej, są płynne (tj. z powodu ciągłego procesu uczenia się) lub czy są stabilnymi cechami idiolektu tejże osoby.

Te hipotezy zostaną przetestowane poprzez zbadanie dwóch języków mniejszościowych w Polsce, którymi posługują się Nowi Użytkownicy: kaszubskiego i wilamowskiego. Są one uważane za zagrożone, jednak ostatnio odnotowały wzrost działań rewitalizacyjnych. Dane językowe zostaną wielokrotnie pozyskane w tej samej grupie Nowych Użytkowników tych języków, w wysoce ustrukturalizowany i porównywalny sposób. Na potrzeby tego projektu, za Nowych Użytkowników uważa się osoby, które same rozpoczęły naukę i posługiwanie się językiem mniejszości, nie będącym ich językiem prymarnym, w którym się wychowali. Perspektywa Nowych Użytkowników jest interesującym kontekstem do testowania tych hipotez, ponieważ w sytuacji zagrożenia i rewitalizacji języka, Nowi Użytkownicy zaczęli odgrywać znaczącą pod względem liczbowym i społecznym rolę w społeczności językowej (np. jako nauczyciele języków, działacze na rzecz praw językowych itp.). Oznacza to, że utrwalone rozbieżności w strukturze języka Nowych Użytkowników są modelowane na większą część społeczności językowej, przeciwnie niż w sytuacji większego języka, gdzie te rozbieżności nie mają szansy być modelowane na większość użytkowników, jednocześnie zapewniając wkład w trwający proces Utrwalenia Językowego, zarówno u Nowych Użytkowników, jak i u użytkowników ‘natywnych’.

Testując wyżej wspomniane hipotezy w ramach teoretycznego modelu Utrwalenia Językowego w kontekście Nowych Użytkowników, badania te dotarczą bezpośrednich dowodów na związek pomiędzy uczeniem się języka a rozwojem idiosynkratycznych odmian języka, a także skonwencjonalizowanymi strukturami wariantów, znalezionych w idiosynkratycznych odmianach w całej społeczności językowej.

Pokaż krótki opis naukowy projektu.

Drużyna

Robert Borges

Kierownik projektu

więcej

Maciej Bandur

Współbadacz

więcej

Angelika Zanki

Wsparcie naukowe

więcej

Marzena Maciulewicz

Wsparcie naukowe

więcej

Podziękowanie

Następujące osoby przysłużyły się temu projektowi swoim czasem i ekspertyzą.

  • Caroline de Becker
  • Dr. Neele Harlos
  • Nicole Dołowy-Rybińska
  • Paweł Szutow
  • Piotr Otręba
  • Przemysław Tomala
  • Tymoteusz Król

Ostatnie wiadomości

O co chodzi w projekcie?

  • NESPOMILA is Finished
    As of 2023-07-01, the NESPOMILA project implementation period is finished. This is a static version of the original site for archival purposes.